29.09.2024
Co to jest mikrobiom?
Autor: Dr. Barbara Sturm
Nasze ciała są siedliskiem ogromnej liczby mikroorganizmów, zwanych mikrobami (żywe organizmy zbyt małe, aby były widoczne gołym okiem), które znajdują się głównie w jelitach. Pięć głównych grup mikroorganizmów to bakterie, wirusy, grzyby, pierwotniaki i algi. Wszystkie razem tworzą ludzką mikrobiotę. Mikrobiom natomiast to zbiór całej mikrobioty, która znajduje się na lub wewnątrz ludzkich tkanek i płynów ustrojowych, w tym na skórze.
Skąd pochodzą te mikroorganizmy?
Nasze ciało zostaje skolonizowane przez bakterie podczas procesu narodzin oraz bezpośrednio po narodzinach; noworodki nabywają mikroorganizmy od swoich matek podczas przechodzenia przez kanał rodny lub w kontakcie ze skórą matki, jak również z otoczenia, w którym się rodzą. W miarę rozwoju dzieci pozyskują mikroorganizmy ze swojej diety (np. karmienie piersią umożliwia dziecku zdobycie bakterii ze skóry matki), z pokarmów stałych, które zaczynają spożywać, oraz z otoczenia – na przykład, wkładając do ust zabawki, które znalazły się na podłodze, czy bawiąc się z innymi dziećmi. Proces pozyskiwania mikrobioty trwa przez pierwsze kilka lat życia, aż do około trzeciego roku życia, a następnie stabilizuje się w wieku dorosłym.
Bakterie obecne w mikrobiomie odgrywają kluczową rolę w zdrowym rozwoju organizmu; chronią ciało przed patogenami, regulują nasz układ odpornościowy, wspomagają trawienie, a nawet pomagają regulować nastrój. Zmiany w mikrobiocie mogą zachodzić w miarę naszego wzrostu i są zależne od diety, środowiska, w którym żyjemy, kontaktów z innymi ludźmi oraz przyjmowanych leków. Ludzka mikrobiota pomaga nam utrzymać zdrowie, o ile jest w równowadze, jednak gdy jej różnorodność jest ograniczona, może to prowadzić do rozwoju pewnych chorób, takich jak otyłość czy astma.
Mikroorganizmy w ciele
Mikrobiom skóry
Mikrobiom skóry (zwany również mikrobiotą skóry lub florą skórną) to ekosystem bakterii na powierzchni skóry, który jest indywidualny dla każdej osoby. Na przykład, mikrobiom skóry nastoletniego chłopca będzie znacznie różnił się od mikrobiomu skóry kobiety w ciąży. Główną rolą skóry jest pełnienie funkcji fizycznej bariery (więcej na ten temat można przeczytać w naszym artykule „Co to jest korneoterapia”), chroniącej nas przed potencjalnymi zagrożeniami z zewnątrz, w tym przed toksycznymi substancjami czy organizmami chorobotwórczymi. Skóra stanowi także interfejs pomiędzy naszym ciałem a środowiskiem zewnętrznym i dlatego jest zasiedlana przez różnorodne mikroorganizmy, w tym bakterie takie jak Proteobacteria, grzyby z rodziny Malassezia spp., wirusy oraz roztocza, takie jak Demodex Folliculorum, które żyją w lub w pobliżu mieszków włosowych. Wiele z tych mikroorganizmów jest nieszkodliwych i zapewnia skórze niezbędną ochronę przed patogenami lub szkodliwymi substancjami, które mogłyby wpłynąć na skórę lub ogólny stan zdrowia. Mikroorganizmy te komunikują się z naszym układem odpornościowym, łagodzą stany zapalne, chronią nas przed infekcjami i agresorami środowiskowymi oraz ograniczają ekspozycję na alergeny, uszkodzenia oksydacyjne i promieniowanie UV.
Zaburzony mikrobiom skóry
Podobnie jak mikrobiom jelitowy, który może zostać zaburzony przez niewłaściwą dietę, antybiotyki, infekcje, stres i choroby, mikrobiom skóry również może zostać naruszony. Zaburzony mikrobiom skóry (nazywany także dysbiozą skóry) jest związany z wieloma chorobami skóry, takimi jak łuszczyca, trądzik różowaty, przedwczesne starzenie się skóry, egzema, trądzik oraz problemy z gojeniem się ran. Mikrobiom skóry może zostać uszkodzony z dwóch powodów: tego, co nakładamy na skórę i tego, co spożywamy. Mikrobiom skóry najlepiej funkcjonuje w środowisku o pH wynoszącym około 5, a więc mydła i inne agresywne kosmetyki o pH wynoszącym około 10 mogą uszkadzać naszą mikroflorę i sprzyjać różnym problemom skórnym. Badania wykazują także, że wszystko, co szkodzi mikrobiomowi jelitowemu, może również wpływać na kondycję skóry. W tzw. osi jelitowo-skórnej badacze odkryli, że mikroby jelitowe mogą komunikować się ze skórą, bezpośrednio lub pośrednio, wpływając na nasilenie stanów zapalnych skóry, takich jak trądzik pospolity i łuszczyca. Zmiany dietetyczne mogą poprawić stan tych chorób. W innym badaniu opublikowanym w „Journal of Clinical Gastroenterology” wykazano, że zaburzony mikrobiom może wywołać reakcję zapalną prowadzącą do rozwoju trądziku różowatego.
Jak wspierać swój mikrobiom?
Jedz zdrowo i pij dużo wody
Warto unikać substancji prozapalnych, takich jak alkohol, cukier, mąka, nadmiar soli, przetworzona żywność i jedzenie smażone. Zamiast tego, należy spożywać produkty przeciwzapalne, takie jak wiśnie, jagody, zielone warzywa liściaste, nasiona, orzechy, oliwa z oliwek, pomidory oraz żywność bogatą w glutation, silny przeciwutleniacz, jak szparagi, papryka, marchew, brokuły, awokado, dynia i szpinak.
Dbaj o jelita
Mikrobiom jelitowy może wpływać na zdrowie skóry i wywoływać stany zapalne. Fermentowane produkty, takie jak kiszona kapusta, kimchi, miso i jogurty probiotyczne, mogą korzystnie wpływać na wzrost bakterii w jelitach.
Unikaj agresywnych produktów
Kwasowość skóry naturalnie wynosi około pH 5. Mydła, detergenty i inne agresywne kosmetyki zazwyczaj mają pH bliskie 10, co może uszkadzać barierę ochronną skóry i mikrobiom. Perfumy, alkohol, oleje mineralne, konserwanty i peelingi kwasowe również mogą negatywnie wpływać na stan skóry, podobnie jak nadmierne używanie antybakteryjnych mydeł. Najlepsza jest prosta rutyna pielęgnacyjna.
Nie przesadzaj z oczyszczaniem i peelingiem
Oczyszczanie skóry przy użyciu różnych narzędzi, gorącej wody i „szorowania” może pozbawić skórę zdrowych mikrobów i spowodować mikrouszkodzenia, które mogą stać się miejscem namnażania się niezdrowych patogenów.
Zarządzaj poziomem stresu
Przewlekły stres negatywnie wpływa na całe ciało, a w szczególności na jelita. Warto włączyć do codziennej rutyny aktywności, które pomagają obniżyć poziom stresu, takie jak joga, spacery, ćwiczenia na świeżym powietrzu, medytacja, spędzanie czasu z rodziną i przyjaciółmi oraz dbałość o odpowiednią ilość snu.
